زلزله و آتش سوزی های ناشی ازگاز طبیعی

سید محمد سید معصومی قبل از اینکه به توضیحات و کارشناسی در خصوص خسارات گاز درصورت وقوع زلزله بپردازیم، خوب است به سؤالات متداول در این زمینه توجه کنیم: 1- آیا باید در زلزله ها نگران آتش سوزی باشیم؟ 2- اگر باید نگران باشیم، چرا در زلزله بوشهر خبری از آتش سوزی نبود؟ 3- چرا در زلزله بوشهر کسی از حریق آسیب ندید ولی در زلزله کوبه ژاپن (1995) هفت هزار ساختمان دچار حریق شد و یک سوم از تلفات زلزله ناشی از آتش سوزی بود ؟ 4- درسال 1391 زلزله های زیادی در کشور رخ داد ولی خبری از حریق و آسیب جدی به شریان های اصلی گاز شهری نبود؟ 5- چرا در زلزله نورتریج (1994) بسیاری از ساختمان ها دچار حریق شدند و شبکه گاز رسانی آسیب جدی دید ولی در زلزله آذربایجان(1391)، زلزله جنوب خراسان و زلزله سیستان بلوچستان (1392) هیچ خبری نشد ؟ 6- چرا بنابر گزارشات، در زلزله 2011 ژاپن، آتش سوزیها صدمه ای بیشتر از تخریب سازه ها و آوار به مردم و کشور ژاپن وارد کرد ولی در زلزله ویرانگر بم (1382) تلفات ناشی از آتش سوزی قابل توجه نبود؟ 7- ضرورت قطع جریان گاز در سطح شهر چیست؟ تکلیف گاز حبس شده در لوله ها، بویژه لوله های فشار قوی چیست؟ 8- آیا نیازی به قطع گاز ساختمان ها هنگام زلزله وجود دارد؟ در صورت قطع گاز منازل، تکلیف علمک های گاز چیست؟ طبق نظر کارشناسان، علمک گاز بیرون ساختمان ها قبل از رگلاتور گاز، دارای PSI 60 فشار بوده و تخریب آنها می تواند منجر به آتش سوزی و حتی انفجار گردد، پس آیا قطع گاز بعداز علمک، مفید است؟ 9- اگر ساختمان ما به قطع کن های اتوماتیک گاز حساس به زلزله مجهز باشد ولی ساختمان های مجاور فاقد این تجهیزات باشند، آیا حریق ساختمان های مجاور می تواند به ما آسیب برساند؟ 10- اگر هنگام زلزله گاز از ایستگاه قطع گردد، آیا بازهم نیاز به قطع گاز تک تک ساختمان ها می باشد؟ تشریح شبکه گاز رسانیگاز با فشار 1000 تا PSI 1200 به شهر وارد می گردد. ایستگاه تقلیل فشار CGS، فشار گاز را از PSI1200 به PSI 250 کاهش می یابد. گاز با این فشار وارد ایستگاه های تقلیل فشارTBS شده و فشار آن به PSI 60 کاهش می یابد. گاز با فشار PSI 60 وارد علمک جلوی ساختمان ها میشود، سپس رگلاتور، فشار گاز را به 4/1 و یا PSI2، برای استفاده در ساختمان انتقال می یابد. این مسیر از ورودی شهر تا انتهای مصرف که صنایع و ساختمان ها می باشد، به صورت یک شبکه با لوله های گاز با فشار 250 یا PSI60 می باشد که در شهری مثل تهران، شیراز، مشهد، تبریز، و یا هر شهر بزرگ و کوچک تقریباً به یک گونه مدیریت و راهبری میشود. آسیب شناسی در یک دید کلی محل عبور لوله های گاز از محل گسلها باید شناسایی شده و به مقاوم سازی خط لوله در این نواحی پرداخت. بدیهی است جابه جایی گسل ها می تواند سبب بروز آسیب به خط لوله گاز و ایجاد حریق و انفجار گردد. ارتقا ایمنی این بخش از خط لوله گاز با استفاده از قطعات انعطاف پذیر و همچنین قطع جریان گاز قبل و بعد از گسل از راهکارهای مناسب مقاوم سازی شبکه گاز محسوب می گردد.ایستگاه های گاز CGS، TBS و... با توجه به تجربه زلزله های نورتریج و کوبه ژاپن باید به سیستم های هوشمند قطع اتوماتیک حساس به زلزله مجهز شوند و به گونه ای تنظیم گردند که برای زلزله های با بزرگای حدود 5/6 ریشتری به صورت اتوماتیک قطع گردند، همچنین ورودی و خروجی کلیه آنها با توجه به وجود نقاط ضعفی مانند اتصالات عایقی باید به اتصالات انعطاف پذیر مجهز شده که جابه جایی های ناشی از زلزله باعث بروز آسیب درلوله ورودی یا خروجی ایستگاه نگردد.بعداز ایستگاه های گاز تنه های اصلی گاز که به صورت آنتنی به یک منطقه گازرسانی می کنند باید مجهز به سیستم های قطع اتوماتیک گاز شده و هنگام زلزله گاز ارسالی به مناطق قطع گردد.علمک های جلوی ساختمان ها، در هنگام وقوع زلزله به شدت آسیب پذیر می باشند و باید به سیستم ایمنی مربوطه مجهز گردند که خوشبختانه به دست متخصصین ایرانی طراحی شده است.جریان گاز قبل یا بعداز رگلاتور باید هنگام زلزله به صورت اتوماتیک قطع اتوماتیک متوقف گردد (دراین محل ها با توجه به تجربیات حاصل از زلزله های گذشته در ایران و جهان حداکثر با زلزله های به بزرگای حدود 5/5 ریشتر فعال شوند). باید توجه داشت اهمیت قطع کن های گاز در ورودی ساختمان ها بسیار بیشتراز قطع کن ها در شبکه گاز و یا ایستگاه ها می باشد. طبق گزارشات، در زلزله کوبه ژاپن 7000 ساختمان دچار حریق شدند ولی شبکه گاز در 15 تا 20 محل در سطح شهر آسیب دید که خود نشان دهنده مطلب فوق الذکر است. حال در صورت فعال شدن کلیه قطع کن های اتوماتیک در ایستگاه های گاز، آنتن ها و محلهای مصرف تکلیف گاز حبس شده در شبکه گاز چیست؟ آیا خطر انفجار آنها با جابه جایی حین زلزله وجود دارد یا خیر؟ بعد از فعال شدن قطع کن اتوماتیک گاز ورودی به ساختمان ها، میزان گاز موجود در شبکه لوله کشی داخل ساختمان با توجه به فشار PSI 4/1 خطر آتش سوزی کم می باشد، چرا که از محل ورودی ساختمان گاز قطع شده است. پیرامون گاز با فشار 60 یا 250 پوند در سطح شهر به نظر اینجانب با توجه به رصد زلزله های گذشته، در صورت وقوع زلزله با بزرگای 7 به بالا، علاوه بر عملکرد دستگاه های قطع اتوماتیک گاز در ایستگاه های گاز، تخلیه گاز در فضاهای امن شهری به صورت اتوماتیک می تواند مفید باشد. هرچند در صورت مقاوم سازی لوله ها در مقاطع حساس این ضرورت کاهش می یابد ولی جهت تامین ایمنی کامل، در شرایط کنونی باید به گونه ای طراحی کنیم که در صورت بروز زلزله های جدی به صورت اتوماتیک دریچه های تخلیه گاز در شبکه تخلیه از پیش طراحی شده باز شده و تا آنجاکه ممکن است گاز به محل های امن هدایت شده ودر ارتفاعی مناسب آزاد و یا سوزانده شود. نتیجه گیری کلیپس از نتیجه گیری کلی ودر پاسخ به سوالات ابتدای مصاحبه باید گفت: 1-در زلزله باید نگران آتش سوزی و گاز باشیم. 2- شتاب ناشی از زلزله بوشهر با بزرگای 1/6 ریشتر به شبکه گاز شهری آسیب نمی رساند.(زلزله با بزرگای کمتر از 5/6 ریشتر)، در زلزله کوبه ژاپن (بزرگای 1/7 ریشتر) طبیعی بود که به شبکه گاز آسیب جدی وارد شود. 3- زلزله نورتریج و کوبه ژاپن بزرگای زلزله 5/6 و 2/7 بود و به شدت شبکه گاز آسیب دید ولی زلزله های سال 1391 ایران خوشبختانه بزرگای زیر 5/6 ریشتر داشت و شتاب ناشی از زلزله بحدی نبود که به شبکه گاز صدمه بزند . 4- در سال 1382، شهر بم شبکه گاز رسانی امروزش را نداشت که در نتیجه حریق جدی رخ نداد. زلزله ژاپن با 9/8 ریشتراساسا آسیب جدی به کلیه شریان های حیاتی وارد کرد . 5- شبکه گاز شهری در هر زلزله ای نباید قطع گردد، در زلزله های با بزرگای بیش از 7 ریشتر باید به تخلیه گاز حبس شده در لوله ها اندیشید. 6- گاز منازل با توجه به آسیب پذیری شبکه داخل خانگی باید در زلزله های خفیف تری قطع شود. علاوه بر قطع گاز ورودی باید علمکها نیز ایمن سازی شوند و حتی در صورت عدم مقاوم سازی علمکها بهتر گاز ورودی به ساختمانها هنگام زلزله قطع شود . 7- درصورتیکه همسایه قطع کن اتوماتیک گاز نداشته باشد هنگام زلزله آسیب وارده به ما بسیار محدود می گردد و بدون توجه به آنها باید منزل خودمان را مجهز به قطع کن اتوماتیک گاز کنیم و همسایه را نیز به نصب قطع اتوماتیک کن گاز تشویق کنیم . 8- درصورتی که از محل ایستگاه گاز قطع شود نیاز به قطع کن اتوماتیک رفع نمیشود چراکه گاز با فشار PSI60 پشت رگلاتور ما وجود دارد و با قطع اتوماتیک گاز ایستگاه جریان گاز و ورود گاز به ساختمان بلافاصله قطع نمی گردد. اصل مطلب بنده در طول 23 سال گذشته تحقیقات مبسوطی در زمینه زلزله، تخریب و راهکارهای تقابل با زلزله در جهت کاهش تلفات جانی و مالی هنگام زلزله داشته ام که منجر به ثبت شش اختراع دراین زمینه شد که چهار اختراع دیگر مراحل تحقیقاتی خودرا طی می کند و به زودی ثبت خواهند شد و محصولات ثبت شده را به تولید انبوه رسانده ایم. بخشی از این تحقیقات در زمینه گاز و زلزله بوده است. سیستم های ایمنی قطع اضطراری گازبه صورت الکترونیکی جهت ایستگاه های CGS و TBS، سیستم قطع اتوماتیک الکترونیکی جهت قطع آنتن های شبکه گاز، سیستم ایمنی علمک های گاز، سیستم الکترونیکی قطع اتوماتیک گاز ساختمان ها و کلیه محل های مصرف، حساس به امواج زلزله با قابلیت تنظیم حساسیت ساخته ایم که سیستم هوشمند مرکزی آن در دانشگاه های داخل و خارج از کشور تست شده و مورد تاًیید قرارگرفته است و پیرو آن استانداردهای بین المللی و داخلی نیز جهت سیستم های ساخته شده، اخذ کردیم . کلیه بخش های موثر در شبکه گاز شهری را به شرکت ملی گاز معرفی کرده وجلسات متعددی با آقایان مسئول داشته ایم. ازآنجاکه تهدیدهای زلزله به شبکه های گاز موجبات نگرانی مسئولین محترم گاز کشور را فراهم کرده بود در دو زمینه قطع ایستگاهی و سیستم ایمنی علمک ها استقبال کرده اند و درحال اجراء و نصب نمونه در یکی از ایستگاه های گاز در سطح شهر تهران هستیم که انشاءالله با تائید عملکرد آن توسط کمیته های فنی گاز، این سیستم قرار است در کلیه ایستگاه های گاز در سطح کشور اجراء شود. درمورد دستگاه الکترونیکی قطع اتوماتیک گاز خانگی حساس به امواج زلزله نیز به لطف خدا به تولید انبوه رسانده ایم که مورد توجه مشترکین گاز قرارگرفته و همه روزه درحال نصب و راه اندازی این سیستم های ایمنی قطع اتوماتیک گاز الکترونیکی حساس به زلزله هستیم که برای اولین بار در جهان ساخته ایمو تفاوت قابل توجهی با قطع کن های مکانیکی ساخت آمریکا و ژاپن و ترکیه دارد و مفتخریم که این موضوع باعث یک افتخار ملی در جهان شده است.