آتش سوزی درکمین بافت فرسوده

فرشته توکلی* تهران به دلیل مرکزیت سیاسی و اقتصادی موجود همواره با چالش های قدیمی و رو به رشدی همراه بوده است . یکی از این چالش ها که با گذشت زمان در حال گسترش بوده ، بافت فرسوده است که حدود 30 درصد کل مساحت تهران را در برگرفته و بیش از یک میلیون نفر از جمعیت پایتخت را در خود جای داده و با گذشت زمان در حال افزایش نیز میباشد . مهم ترین مناطق فرسوده در ناحیه 11و 12قرار دارند که اهمیت تاریخی و هویتی نیز دارد و از تأثیرگذارترین مناطق بر اقتصاد به دلیل وجود 30 هزار واحد صنفی میباشد . یکی از مشکلات شهری، معضل آتش سوزی و خسارت های جانی و البته مالی ناشی از آن در مناطق بافت فرسوده میباشد . خود بافت فرسوده و از طرفی اشکالات موجود در این بافت که شامل معابر تنگ و باریک ، سیم کشیهای فرسوده برق و تأسیسات غیراستاندارد قدیمی و ساختمان هایی که برخی حتی عمری بیش از 50 سال دارند ، به عنوان چاشنی عمل نموده و هم مسبب آن و هم تشدیدکننده دامنه آتش سوزی در این مناطق است . به عنوان مثال در صورت بروز حادثه به دلیل تنگ بودن معابر اطفای حریق به کندی صورت میگیرد در برخی مناطق هم به دلیل تبدیل شدن کوچه ها به پارکینگ عملا راه کمک به مصدومان بسته میشود . بر اساس آمار سازمان آتش نشانی، در سال های اخیر رشد 40 درصدی آتش سوزی را در این زمینه داشته ایم و به طور متوسط روزی یک حادثه آتش سوزی که به طور محسوسی ناشی از مشکلات برق و سیم کشی بوده اند ، رخ داده است . متأسفانه به دلیل مشکلاتی چون عدم تحقق بودجه جهت بازسازی این بافت ها و کندی اقدامات عملی مسئولین ذی ربط ، نبود مدیریت واحد و هماهنگی بین واحد های مربوطه عملا روند بازسازی کند و غیر سازنده است . با تحقق بودجه 14000 میلیارد تومانی در سال ، 10 سال زمان میبرد تا تمام بافت فرسوده را بازسازی کنیم البته در قالب تسهیلات حمایتی اقداماتی در چند وقت اخیر انجام گرفت که باید دید سرعت ساخت وساز در این نواحی را شتاب میدهد یا نه ؟ . اما در حال حاضر که امکان عملکرد سریع و فوری وجود ندارد نباید منتظر حوادث ماند و صرفا با شمردن مشکلات این بافت ها به توجیه حادثه بپردازیم چراکه میلیارد ها تومان خسارت مالی و چندین کشته از ابتدای سال جاری تاکنون جایی برای توجیه این وقایع ، باقی نمیگذارد . ضمن اینکه بخشی از این جمعیت که در مناطق فرسوده زندگی میکنند از قشر متوسط و ضعیف جامعه میباشند که حتی حمایت های بیمه ای نیز ندارند و بخش دیگر نیز واحد های صنفی هستند که در معرض خطر از دست دادن سرمایه خود قرار دارند . متأسفانه اراده جمعی جهت ایمنی و پیشگیری از وقوع حوادث در مسئولین وجود ندارد و تاکنون قانون و التزام عملی در جهت ایمنی شهری در حد همان لایحه مانده و اجرایی نشده است . توجه به مناطق با ریسک و خطرپذیری بالا باید در برنامه ریزیهای مدیریت بحران دیده شود و نقش مردم به عنوان آن طرف وزنه پیشگیری نیز دوباره بازنگری گردد چون مردم در پیشگیری از به وقوع پیوستن حوادث نقش اساسی و محوری دارند . این در حالی است که به همین مردم آگاهی کافی نداده ایم و نداشتن آگاهی تبدیل به بیمبالاتی و سهل انگاری توسط آنان و پیدایش ذهنیت ( ( مرگ مال همسایه است ) ) میشود . در حقیقت مردم این مناطق اصولا به اینکه خطر در کمین است اعتقادی ندارند . از طرفی وجود آگاهی دلیل بر رعایت ایمنی نمیشود مگر اینکه قانون و قوه قهریه ای ایجاد گردد . آموزش های ایمنی و پیشگیری از آتش سوزی گاهی به صورت مانور و به طور مناسبتی اجرا میشوند اما اگر از اطلاعات واقعی مردم این مناطق آماری جمع آوری شود کاملا متوجه خواهیم شد که اصلا به جامعه هدفی که مدنظر و در ریسک بالای خطر هستند در این آموزش ها توجه نمیشود و جمعیت حاضر در این مناطق اصول ابتدایی ایمنی و پیشگیری را نمیدانند و تعداد خانه هایی که دارای کپسول اطفای حریق هستند انگشت شمارند . واحد های صنفی نیز که اکثر خانه های قدیمی را در این مناطق به انبار های کالا تبدیل نموده اند کوچک ترین الزامات ایمنی را رعایت نمیکنند و در صورت بروز حادثه توانایی خاموش کردن آتش سوزیهای کوچک را نیز ندارند . بنابراین باید آموزش های مردمی در نقطه به نقطه این محلات الزامی شده و اجرا شوند و با اهرم های تشویقی مردم و اصناف را به رعایت الزامات ایمنی وادار نماییم چراکه پتانسیل های مردمی و مشارکت آنان همواره یک ابزار قدرتمند در دست دولت هستند که میتوانند از اتلاف هزینه های ناشی از این حوادث جلوگیری کنند . آنچه مبرهن است اینکه در شرایط کنونی نمیتوانیم مردم را به تعویض سیم کشیها و تأسیسات وادار کنیم یا ساخت و سازی سریع داشته باشیم اما میتوان با آموزش پیوسته و برنامه ریزی شده در محلات و پایگاه ها و همچنین آموزش از طریق رسانه های همگانی، توانایی مردم را برای کمک به خود شان بالا ببریم تا این مناطق به یک پایگاه امدادرسانی در زمان بحران تبدیل شوند.