بودجه پژوهش معماری ناچیز است

به بهانه 25 آذر روز پژوهش، در گفتگوی اختصاصی با پیام ساختمان مطرح شد: گروه معماری- 25 آذر یکی از مغفول ترین مناسبت هایی است که در تقویم کشور ما ثبت شده است. روز پژوهش در نظر عموم مردم و متأسفانه در نظر بسیاری از دولتمردان نیز مناسبت مهمی نیست و اگر گاهی درباره آن چیزی می گویند و می شنویم، صرفاً برای خالی نبودن عریضه است.چنانکه در سال های گذشته همواره گفتند و شنیدیم که بودجه پژوهشی کشور کم است و هرگز اقدامی برای تقویت این بخش انجام نشد و ما همچنان بودجه پژوهشی مان پایین است و همواره شاهد کارها و عملکردهایی هستیم که بدون پایه پژوهشی در کشورمان انجام می شوند و در نتیجه یا نیمه کاره رها می شوند یا به صرف هزینه های دوباره می انجامند. هرسال متأسفانه شاهد هستیم که سهم بودجه پژوهشی کشور اولین آیتمی است که قربانی کمبود بودجه کشور می شود و وعده هایی که برای افزایش آن داده شده بود، فراموش می گردد. معمولاً روال کار به این شکل بوده است که کمتر از یک درصد از بودجه کل کشور ما ایران به پژوهش اختصاص داده می شود، این در حالی است که در کشور کره جنوبی و آمریکا به ترتیب حدود 4.5 و 2.5 درصد از تولید ناخالص ملی به پژوهش اختصاص داده می شود. دکتر شاهین حیدری استاد دانشگاه تهران کتابی با عنوان درآمدی بر پژوهش معماری تألیف کرده و در این کتاب به نکات بسیار مهمی اشاره کرده است. عمده سخن این کتاب در مورد لزوم پژوهش در معماری به منظور رشد در این هنر- صنعت است. دکتر حیدری در این کتاب تأکید کرده است که چنانچه کشوری در زمینه معماری رشد کرده و آثار معماری آن برای مردم تمام جهان سرمشق قرار می گیرد، مورد تشویق واقع می شود و برای آیندگان میراث مهمی محسوب می شود، دلیل اصلی آن این است که آن کشور برای حوزه معماری خود، پژوهش کافی انجام داده است. لزوم اختصاص بودجه لازم به تمام بخش ها و همچنین بخش معماری امری است که نمی توان و نباید بیش از این مورد غفلت قرار گیرد زیرا رشد ما در هر زمینه ای مستلزم پژوهش است و پژوهشگر هم برای انجام این امر نیاز به بودجه دارد.در همین خصوص با دکتر حمیدرضا بابایی معاون پژوهشی پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری و کارشناس ارشد پژوهشگری اجتماعی گفتگو کردیم: پیام ساختمان: همانطور که می دانید سرفصل پژوهش رقم اندکی از بودجه کشور را به خود اختصاص می دهد. به عنوان نخستین سئوال می خواستیم نظرتان را در این باره بدانیم. در بررسی بودجه و کلیت آن باید گفت که این مشکل کمبود در کشور ما محدود به زمان خاصی نمی شود و در همه شرایط سیاسی و اقتصادی وجود داشته و هیچ کس خود را مسئول برطرف کردن مسئله اختصاص بودجه محدود به پژوهش نمی داند. در تمام دوران پس از جنگ این مشکل وجود داشته و نمی توان آن را به مسئله تحریم و دیگر مسائل سیاسی مربوط دانست؛ اگرچه مسائل سیاسی هم بر آن بی تأثیر نیستند، اما مشکل اصلی ما در امر بودجه بندی برای پژوهش، فرهنگ نادرست است. در برنامه پنجم توسعه قرار بر این بود که نسبت بودجه پژوهشی به سه درصد برسد، اما این رقم هرگز از نیم درصد تجاوز نکرد. وقتی وضعیت بودجه پژوهشی تا این حد آشفته است، چطور می توانیم انتظار داشته باشیم بودجه معماری ساماندهی شده باشد. ما در حوزه معماری نشریات علمی و پژوهشی خوبی داریم اما پژوهش ها هرگز به میدان عمل وارد نشده اند. متأسفانه بودجه پژوهش در حوزه معماری و شهرسازی بسیار ناچیز است و احساس ضرورت در بخش دولتی و دانشگاهی هم وجود ندارد. برای مثال در بخش پزشکی و هسته ای این احساس ضرورت سبب جذب بودجه بیشتر و متعاقباً پیشرفت های چشمگیر شد، اما اگر واقعی نگاه کنیم، با توجه به تهدیدات بزرگ کشور در حوزه انرژی، بلایای طبیعی و گسترش شهرنشینی و از سوی دیگر نیاز روحی روانی انسان امروزی شاید بیش از هر زمان دیگر به این علم نیازمندیم و این مهم بدون پژوهش و سرمایه گذاری صحیح محقق نخواهد بود. پیام ساختمان: به بحث پژوهش در معماری اشاره کردید، ضرورت این امر چیست؟ با توجه به اینکه معماری علاوه بر هنر، یک دانش است و توسعه دانش از طریق پژوهش صورت می گیرد، معماری نیز برای توسعه خویش نیازمند پژوهش است. ما در این زمینه از کشورهای دیگر عقب هستیم اما پیشینه معماری ایران بسیار سنگین و مهم است و می توان به خوبی نتیجه گرفت که در زمان قدیم، دانشمندان ایرانی با تحقیق و پژوهش به این درجه رسیده بودند. ولی ما امروزه به دلیل عدم کارآمدی آموزش و پژوهش تنها از دانش معماری کشورهای دیگر استفاده می کنیم و این امر فقط به دلیل عدم بسترسازی واقعی برای پژوهش در معماری است. پیام ساختمان: تاکنون چه مقدار از بودجه پژوهشی کل کشور برای پژوهش در معماری اختصاص داده شده است؟ روال سال های قبل چه بوده است؟ شواهد نشان می دهد که بودجه پژوهش همه ساله محدود است و بودجه پژوهشی در حوزه های هنر و معماری از سایر حوزه ها هم محدودتر است. اما اعلام رقم خاص امکان پذیر نیست. در مورد معماری سهم تأمین کننده بودجه بخش خصوصی نزدیک به صفر است و این در صورتی است که چنین بودجه ای می تواند نقش به سزایی در رشد و گسترش علم داشته باشد. پیام ساختمان: با توجه به جایگاه شغلی شما به عنوان معاون پژوهشی پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری بفرمایید که با توجه به شرایط حاضر، این پژوهشکده چه گام های مؤثری برای معماری کشور برداشته است؟ جهاد دانشگاهی یک نهاد آکادمیک است که تنها 20 درصد بودجه آن را دولت تأمین می کند و مابقی از طریق تولید دانش و تبدیل آن به محصول تأمین می شود. طبیعتاً در چنین مراکزی نمی بایست انتظار داشت دانش صرفاً در حوزه بنیادی باشد و در پژوهشکده هم دانش در هر سه حوزه بنیادی، توسعه ای و کاربردی تولید می شود. ما در پژوهشکده تلاش می کنیم سهم مهمی از کارهای اساسی کشور را در 4 گروه علمی و 4 مرکز خدمات تخصصی که ارتباط معناداری با هم دارند، انجام دهیم. گروه معماری و منظر شهری، گروه پژوهش هنر، گروه جامعه شناسی و مدیریت فرهنگی همگی با فعالیت های بین رشته ای یکدیگر را تقویت می کنند. ما نیاز به توجه بیشتر دولت داریم. پیام ساختمان: چه راهکاری برای افزایش بودجه پژوهش در بخش معماری وجود دارد؟ همانگونه که بیان شد، افزایش بودجه دولتی یک موضوع است و اختصاص و عملیاتی کردن آن موضوع دیگر که باید مبتنی بر برنامه صحیح و یک چشم انداز واقعی صورت پذیرد. در مرحله بعد می بایست بر اساس توازن نیاز و عملکرد بین رشته های مختلف این بودجه تقسیم گردد و بودجه دولتی می بایست فقط برای تقویت زیرساخت ها باشد و در نهایت باید انتظار داشت که از طریق جلب سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در ابعاد مختلف پژوهشی، اساس کار را هدایت نمود و یکی از راه های افزایش بودجه نشان دادن توان علمی و اجرایی و نیازهای جامعه به شکل صحیح است که می بایست اساتید و مراکز علمی همگام با یکدیگر آن را تبیین نمایند. پیام ساختمان: در پژوهشکده معماری چه افرادی به پژوهش در این زمینه می پردازند؟ در پژوهشکده ما درعین حال که اعضای هیئت علمی داریم و رسماً عضو مجموعه می باشند تقریباً با بسیاری از اساتید و پژوهشگران در ارتباط هستیم و درهای این مجموعه برای تمامی علاقه مندان به پژوهش باز است و هر کس می تواند در این مجموعه به تولید علم و دانش بپردازد. درعین حال که ساختارهایی هم به شکل رسمی وجود دارد که افراد می توانند از آن طریق هم کار علمی نمایند از درآمد مناسبی هم برخوردار گردند.