خروج قطار بافت فرسوده از ریل نوسازی

خانه های احداث شده در محلات بافت فرسوده از ریل نوسازی خارج شده و آنچه تحت عنوان پیشرفت 30درصدی نوسازی صورت گرفته، تنها بخشی از فرمول نوسازی بافت های فرسوده بوده است. اینها دیدگاه های صاحب نظران و متولیان نوسازی بافت فرسوده در نشست تخصصی پروژه خانه به جای خانه در تهران بود که باهدف مروری بر تجربه های بهسازی و نوسازی مسکن در ایران در شرکت عمران و بهسازی شهری برپا شد. به گزارش خبرنگار پیام ساختمان ، علیرضا عندلیب عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، سعید اسلامی بیدگلی عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و فردین یزدانی عضو کارگروه بازنگری طرح جامع مسکن در این نشست به بررسی مسیر فرایند نوسازی محلات بافت فرسوده و آسیب شناسی رویکرد مدیران آن در این مسیر طی سال های اخیر پرداختند. راهکاری در طرح های شهری برای بافت فرسوده نیست عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی، در آسیب شناسی اجرای پروژه خانه به جای خانه گفت: این طرح تنها بخشی از فرایند نوسازی محله بوده و شامل گروهی از ساکنین است که بنابر ضرورت ایجاد خدمات در محله موردنظر، الزام به تخریب خانه آنها وجود دارد و به جای آن خانه دیگری برای ساکنان آن ساخته می شود اما شامل همه ساکنان بافت فرسوده منطقه نمی شود. علیرضا عندلیب با انتقاد از اینکه فرایند نوسازی یا به درستی فهم نشد و یا اجرای ناقص داشت، افزود: این پروژه نه تنها در دوره اول اجرانشده بلکه هیچ گاه از ابتدا تا انتها به صورت کامل اجرا نشد و تمام اقدامات به صورت پراکنده در سطح محلات بافت فرسوده انجام شده است. عضو هیئت علمی دانشکده معماری و شهرسازی تصریح کرد: اکنون که این طرح ها در حال بازنگری است قاطعانه می گویم که هیچ راهکاری دیده نشده است. بااین حال، بهترین شرایط در طرح جامع می تواند استحصال، تأمین و تولید زمین باشد. فقر خدمات بافت فرسوده 2 و نیم برابر شد عندلیب گفت: پیشنهاد اختصاص املاک و اراضی با مساحت یک هکتار و بیشتر، تحت عنوان؛ ذخیره نوسازی شهری برای این طرح هم که می توانست در خدمت نوسازی باشد، با مشکلاتی همچون عدم تناسب در ساختار منطقه ای، موانع مالکیتی و حقوقی و مشخص نبودن سازوکارها مواجه است.به گفته او اتفاق بدتر اینکه در یک دهه گذشته با ارائه بسته تشویقی نوسازی بافت های فرسوده، به فقر خدمات در همین محلات دامن زدیم. به این ترتیب نه تنها فرایند نوسازی این مناطق را بهبود نداد بلکه طبق برآوردها حدود 2 و نیم برابر فقر خدمات افزایش یافت. بنابراین، چاره ای جز آزادسازی اراضی برای ارائه خدمات شهری نداریم چراکه اساساً مفهوم طرح خانه به خانه این است که جهت تأمین خدمات، خانه ساکنان تملک می شود و پس از تأمین، از طریق طرح خانه در جای خانه مثل تجمیع به آنان خانه ارائه می شود. وی با تأکید بر لزوم نوسازی متوازن یعنی همزمانی ساخت مسکن مناسب و توسعه خدمات شهری توضیح داد: با تعریفی از فرمول ضریب تعادل نوسازی و پایش کیفی سازی و کمی سازی، می توان توازن را در هر دو زمینه برقرار کرد. عندلیب اظهار داشت: آنچه تحت عنوان پیشرفت 30درصدی نوسازی صورت گرفته تنها بخشی از این فرمول بوده است. بنابراین اگرچه خانه ها در محلات بافت فرسوده ساخته شده اما از ریل نوسازی خارج شده که این خطرناک است. ایجاد بازار اجتماعی در نوسازی فردین یزدانی مدیر بازنگری طرح جامع مسکن نیز با بیان اینکه آنچه در سالیان اخیر در نوسازی بافت های فرسوده اتفاق افتاده خیلی اثربخش نبوده است، گفت: بسیاری از ساخت وسازهای بافت های فرسوده در بازار آزاد و بدون حمایت و هدایت دولت بوده است. وی افزود: رویکرد حاکم درگذشته در سپردن بازار به فعالان باانگیزه سودآوری، به این معنی است که ارزش زمین را هدف گرفته و گران تر کنیم که نتیجه آن، رانش گروه های ساکن بافت های فرسوده از این مناطق بوده است. چنانکه شواهد نشان داد بسیاری از ساکنان بافت فرسوده به سمت سکونتگاه های غیررسمی حرکت کردند. یزدانی با اشاره به ناکارآمدی هر دو بخش دولتی و عمومی در فرایند نوسازی، اظهار داشت: باید در برنامه ریزی های نوسازی با نگاه به گروه های ذی نفع، سازوکارهای اجتماعی تعریف شود. برای این منظور می توان به جای بازار انتفاعی، بازار اجتماعی ایجاد کرد و استراتژی ها نیز باهدف ورود تشکل های اجتماعی در عرصه مسکن و خدمات شهری ایجاد شوند. این تحلیلگر بازار مسکن با اشاره به اینکه تحت این شرایط دولت مداران نمی توانند به راحتی در فرایند اجرای برنامه ها انحراف ایجاد کنند،گفت: توجه به بازارهای اجتماعی از سوی دولت و مدیریت شهری یک ضرورت است تا این فرایند از مسیر سازمان های مردم نهاد و شبکه های اجتماعی انجام گیرد. دولت نیز می تواند بااتصال به نهادهای مالی و تأمین یارانه های موردنیاز از این گروه ها حمایت کند. در یک جمع بندی عملکرد دولت و بخش عمومی می بایست از دخالت و رفتار قاهرانه به پشتیبانی و تسهیلگری تغییر کند. یزدانی افزود: اجرای فرایند نوسازی در سطح گسترده و به صورت سراسری به دلیل مشکلات مالی شهرداری ها و کمبود بودجه دولت ممکن نیست، مگر آنکه با مشارکت نهادهای اجتماعی رویکرد بهتری بیابد. در این صورت به لحاظ استراتژیکی در مسیر توسعه بازار با رویکرد اجتماعی، کمتر به پیمانکاران و سازندگان تکیه شود. الگوهای مصرف فضای شهری در حال تحول عضو هیئت مدیره شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری، نیز بابیان اینکه باید نگاهمان را در بحث نوسازی بافت های فرسوده از نگاه صرف ساخت مسکن خارج کنیم، گفت: به عنوان مثال در محله سیروس که در بدترین وضعیت اجتماعی، اقتصادی و ناپایداری و جا به جایی مسکن قرار دارد، 214 واحد مسکونی ساخته شده و در حدود 8 سال گذشته جمعیت آن از 14 هزار نفر به 6 هزار نفر رسیده است.حال آنکه همین الان ساکن واحدی که خانه آنها در حال ریزش و تخریب است، علیرغم وجود واحدهای آماده، حاضر به خریداری واحدهای نوساز نیستند. بنابراین به طرح خانه به خانه به صورت محدود می توان نگاه کرد و اجرای آن در 72 هزار هکتار بافت فرسوده در توان دولت نیست. مجید روستا با اشاره به ظرفیت های تعریف شده در طرح تفصیلی جدید پایتخت برای نوسازی بافت های فرسوده افزود: متأسفانه به دلیل رانت ناشی از زمین در شهرهایی مثل تهران و به دلیل اقتصادی بودن زمین، هیچ گاه یک تغییر کاربری به ویژه از نوع عام المنفعه آن، در حوزه خدمات عمومی و خدمات پشتیبان، تحقق نمی یابد. وی ادامه داد: اتفاقات اخیر در فضای شهری نشان می دهد که الگوهای مصرف فضای شهری در حال تحول و الگوی مصرف شهروندان از این نوع خدمات نیز در حال تغییر است، چنانکه به جز خدمات دسترسی آب و فاضلاب و برق، در حوزه مدارس یا مراکز خرید شهروندان نیز خیلی به ایجاد برخی خدمات در منطقه خود مثل ایجاد سوپر مارکت اصراری ندارند. روستا با بیان اینکه ما در حوزه نوسازی شهری خیلی نباید نگران خدمات نوسازی باشیم، گفت: در ارتباط با سرانه خدمات پشتیبان شهری الگوی ایجاد فرصت برای مردم در این حوزه ها باید دیده شود. عندلیب: در یک دهه گذشته با ارائه بسته تشویقی نوسازی بافت های فرسوده به فقر خدمات در همین محلات دامن زدیم یزدانی : شواهد نشان داد بسیاری از ساکنان بافت فرسوده به سمت سکونتگاه های غیررسمی حرکت کردند روستا: به دلیل رانت ناشی از زمین هیچ گاه یک تغییر کاربری در حوزه خدمات عمومی و خدمات پشتیبان، تحقق نمی یابد