احیای بافت فرسوده به شیوه نرم افزاری

هرساله مدیران شهری بر اراده و عزم جدی در نوسازی بافت های فرسوده تأکید کرده، طرح و برنامه های زیادی برای 76 هزار هکتار بافت فرسوده شهری ارائه میدهند. پرداختن پیرامون تأمین منابع مالی و ارائه تسهیلات بانکی برای احیاء بافت های فرسوده یکی از داغ ترین موضوعات سال های گذشته بوده است، اگرچه تاکنون رقم بسیار ناچیزی برای وام نوسازی در نظر گرفته میشود که آن نیز پرداخت نمیشود. ازآنجاییکه در طرح ریزیهای شهری همه سرانه ها برای اقشار متوسط و بالای جامعه در نظر گرفته میشود و برای اقشار متوسط رو به پائین و کم درآمد طرح قابل توجهی پیش بینی نمیشود که این اقشار نیز بتوانند در داخل محدوده شهرها به یک واحد مسکونی ارزان و قانونمند دسترسی پیدا کنند، ناخودآگاه به حاشیه ها رانده میشوند. این چنین است که اسکان غیررسمی شکل گرفته و در کنار بافت های فرسوده تبدیل به دو چالش مهم شهرسازی میشوند. اگرچه پس از کندی اقدامات متعدد درروند احیاء بافت ها، تأکید بر طرح های حوزه سخت افزاری، اکنون به این نتیجه رسیده اند که شرط تسهیلگری و محرک توسعه در نوسازی بافت های فرسوده در کنار اهمیت اقتصادی آن-یعنی جذب منابع مالی و سرمایه گذار- بعد نرم افزاری یعنی حوزه های مختلف فرهنگی، اجتماعی، امنیتی، بهداشتی و ... است که نیز باید دیده شود. موضوعی که پیش تر پیروزحناچی، معاون وزیر راه و شهرسازی، در حاشیه نشست مدیران بافت های فرسوده کلان شهرهای کشور گفته، تجربیات تیم های حرفه ای در دنیا نشان میدهد: اقدامات اجتماعی، اقدامات نرم افزاری، مشارکت نیروهای محلی و ... قبل از هرگونه اقدام اجرایی و کالبدی در موفق بودن نوسازی، تأثیرگذار است. دو چالش شهرسازی ایران دراین باره دکترای شهرسازی و عضو هیئت علمی دانشگاه رازی کرمانشاه با اشاره به تشریح اقدامات نرم افزاری و بازنگری در اهمیت احیاء بافت های این مناطق، گفت: بافت های فرسوده و اسکان غیررسمی از چالش های شهرسازی ایران هستند که در حال حاضر تبدیل به بحران های شهری شده اند. بیژن کلهرنیا، با اشاره به مشابهت و تفاوت های این دو گونه بافت در میزان بالای فرسایش و فرسودگی و عدم توان اقتصادی در احیای خود، افزود: نکته کلیدی این است که با توجه به نبود استطاعت ساکنان آن، این مناطق پاسخگوی نیاز مسکن مناسب برای مردمان آن نیست. وی بابیان اینکه باید بتوان در چارچوب سیاست های جدید بهسازی و نوسازی مسکن، هرچه زودتر این مناطق را احیاء و سامان دهی کرد، اظهار داشت: آمارها نشان دهنده افزایش ریسک حوادث در این مناطق است و ازلحاظ ایمنی در این بافت ها مشکلات زیادی وجود دارد. نایب رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمانشاه، گفت: تاکنون سیاست ها به این صورت بوده که بافت های فرسوده را به سمت بهسازی و نوسازی مشارکتی سوق دهیم، اما این اقدامات تبدیل به نهادهای مؤثر نشده و حال حاضر در شرایطی هستیم که باید چند گام اساسی برداریم، یکی نهادسازی مشارکتی، به این معنی که ظرفیت ها را به گونه ای ایجاد کنیم که مردم بتوانند نقش خود را در آن تعریف کنند؛ دوم ایجاد بنیان های مشارکتی و پایدار برای مردم، به نحویکه با اعتمادسازی بپذیرند در این چارچوب مشارکتی ذینفع بوده و هستند. سیاست گذاری با چاشنی انعطاف کلهرنیا با اشاره به اهمیت وجودی پیش شرط های اصلی تحقق مشارکتی، بیان داشت: این بار دولت نقش بسترساز و تسهیلگر را پیدا میکند اما برای واگذاری مسئولیت به مردم سیاست های «منعطف تری» لازم است تا آنها خود، تعیین کننده زمان و چگونگی آن باشند. وی با تأکید بر اینکه قطعاً منابع مالی باید هدفمند تعریف شود تا با حداکثر ظرفیت، بازدهی بیشتری حاصل شود، ادامه داد: در غیر این صورت منابع مالی به هدر میرود، همان گونه که تاکنون درزمینه تولید مسکن منابع زیادی تعریف و اتلاف کرده ایم، یعنی با مقایسه دوره های گذشته در بازده تولید مسکن و منابع مالی صرف شده، مشاهده میشود که بازدهی بسیار پایین بوده است. این عضو هیئت علمی دانشگاه افزود: اگر برای این نهاد مالی، نظارت چند سویه همچون نظارت فنی، مهندسی، اجتماعی و مردم یعنی ذینفعان اعمال شود، انتظارات بیشتر و بازدهی در اجرا به حداکثر میرسد. نایب رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمانشاه، گفت: با توجه به اینکه در سیاست گذاریهای جدید از طرحی مثل مسکن اجتماعی صحبت میکنیم، این بستر ایجاد میشود که ذینفعان از ابتدا تعریف شده، در تصمیم گیریها حضورداشته، نظارت و بهره برداری کنند، در این فرایند نه تنها صاحب مسکن میشوند، بلکه ارزش اقتصادی بیشتری هم نصیب آنها میشود. کلهرنیا در پایان اظهار داشت: در حال حاضر از دیدگاه برنامه ریزی، مشکلی وجود ندارد و با توجه به اینکه ادبیات کار از ابتدا درست تعریف شده است، شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری به عنوان متولی آن، مسلط بر سیاست گذاریهای احیاء، ساماندهی و بهسازیها در بافت فرسوده و اسکان غیررسمی هست.